Castratie en sterilisatie konijn

Wat houdt steriliseren/castreren in?

Een sterilisatie en een castratie is een operatieve ingreep waarbij het konijn onvruchtbaar wordt gemaakt. Dit komt doordat de hormoon-producerende organen (eierstokken of testikels) worden verwijderd. Hiervoor moet het dier onder narcose. In de volksmond wordt de ingreep bij een vrouwelijk dier 'sterilisatie' en bij een mannelijk dier 'castratie' genoemd. Echter is dit niet helemaal juist, omdat een vrouwelijk dier ook gecastreerd kan worden. Bij een sterilisatie worden alleen de eierstokken verwijderd, en bij een castratie van een vrouwelijk dier de eierstokken + de baarmoeder. Dit laatste is het geval bij de voedster (vrouwelijk konijn). Maar voor het gemak zullen we het hieronder sterilisatie blijven noemen.

Vanaf welke leeftijd kan het?

Rammelaars kunnen gecastreerd worden vanaf 3-4 maanden, wanneer de testikels goed zijn ingedaald. Echter voor de narcose wordt er het liefst gewacht totdat ze een half jaar oud zijn.

Voedsters kunnen iets later worden geholpen, vanaf 5-6 maanden leeftijd. Dit komt omdat de baarmoeder/eierstokken anders nog zeer klein en kwetsbaar zijn, wat de operatie kan bemoeilijken. Omdat er zich met de leeftijd veel vet in de buik ontwikkeld is het advies voedsters vóór 9 maanden leeftijd te opereren. Dit omdat het vet de operatie ook erg bemoeilijkt.

Waarom is het verstandig mijn konijn te laten steriliseren/castreren?

Allereerst is het onvruchtbaar maken gewenst wanneer er meerdere dieren bij elkaar worden gehouden. Dit om gezinsuitbreiding te voorkomen.
Voortplantingsgedrag van het konijn: de voedster heeft net als de poes en het fret geen 'menstruatie' cyclus. De eisprong wordt in gang gezet door geslachtsgemeenschap, waardoor ze het hele jaar door vruchtbaar zijn. Omdat rammelaars na de puberteit een constant libido ontwikkelen kan dit resulteren in vele nakomelingen. Wilde konijnen zijn in de lente het meest vruchtbaar, maar dit patroon wordt bij gedomesticeerde konijnen minder gezien.
Daarnaast is sterilisatie bij de voedster een medische indicatie. Door de operatieve ingreep kan er geen baarmoederkanker meer ontwikkelen (de baarmoeder is samen met de eierstokken verwijderd). Helaas komt baarmoederkanker voor bij 50-80% van de niet-gesteriliseerde voedsters ouder dan 4 jaar.
Baarmoederkanker bij het konijn: baarmoederkanker, ofwel uterus-adenocarcinoom, is de meest voorkomende kanker bij voedsters. Het ontwikkelt zich langzaam in de baarmoederwand onder invloed van ouderdom. Binnen 1-2 jaar kunnen er via het bloed uitzaaiingen ontstaan in de longen, lever, hersenen en botten. In een vroeg stadium kunnen symptomen zoals bloed plassen of vieze uitvloeiing uit de vagina worden gezien. In een laat stadium is het konijn algeheel ziek (sloom, niet eten, benauwd en/of dikke buik). De behandeling in het vroege stadium is het verwijderen van de baarmoeder + eierstokken, echter wordt eerst een röntgenfoto van de borstkas gemaakt. Dit om een idee te krijgen van mogelijke uitzaaiingen. In een laat stadium is de prognose slecht. Het voorkómen door sterilisatie op 6-9 maanden leeftijd zijn hier de sleutelwoorden.
Als laatste kan de ingreep geïndiceerd zijn bij gedragsproblemen, van zowel voedsters als rammelaars. Dit wordt ook wel 'dominantie-agressie' genoemd.
Dominant gedrag bij konijnen: in de puberteit kunnen zowel rammelaars als voedsters zich dominanter gaan gedragen. Onder invloed van hormonen wil het konijn graag het territorium verdedigen. Dit kan zich uiten in grommen, stampen met de achterpoten, aanvallen naar het voer of zelfs bijten. Kleine rassen komen eerder in de puberteit dan grotere rassen. Gemiddeld genomen is de puberteit op een leeftijd van 3-4 maanden voor kleine rassen, 4-5 maanden voor middelgrote rassen en 5-6 maanden voor grote rassen. Wanneer konijnen in groepsverband leven kan dit leiden tot hevige vechtpartijen. Daarom is het belangrijk de konijnen te scheiden zodra dit gedrag wordt opgemerkt. Door het konijn te steriliseren/castreren kan dit gedrag verminderd worden. Wanneer te lang gewacht wordt kunnen er vervelende verwondingen ontstaan, plus de kans dat de konijnen later niet meer met elkaar op kunnen schieten.

Hoe gaat de operatie in z'n werk?

Konijnen en knaagdieren hoeven in tegenstelling tot honden en katten, niet nuchter te zijn voor een operatie. Dit betekent dat ze gewoon mogen blijven eten. Dit om de werking van de darmen op gang te houden en daarmee darmproblemen tijdens en na de narcose zoveel mogelijk te voorkomen.

Voor de operatie krijgt het dier pijnstilling. Dit kan via een injectie op de dag zelf of de eigenaar is een dag van tevoren thuis alvast gestart middels een drankje. De narcose kan op verschillende manieren en bestaat veelal uit een injectie met slaapmiddel, eventueel gecombineerd met een kapje slaap-gas. Omdat kleine dieren sneller afkoelen dan grotere dieren wordt de lichaamstemperatuur nauwlettend in de gaten gehouden. Dieren liggen op een warmte-matje tijdens de operatie en kunnen zo nodig uitslapen in de couveuse. Wanneer de operatie klaar is wordt er een tegen-injectie gegeven, waardoor de narcose middelen sneller uitwerken. Hierdoor wordt het dier sneller wakker en heeft daardoor minder kans om af te koelen. Daarbij is een korte narcose-tijd gunstiger voor het maag-darm-kanaal, wat dan zo kort mogelijk 'stil' ligt.

Wanneer het dier weer goed wakker is mag het naar huis. Dit is nog dezelfde dag. Thuis zijn een aantal punten belangrijk:

Vervang het strooisel in de kooi door handdoeken of kranten, zodat de wond minder snel kan infecteren.
Zet het dier in een rustige omgeving, zodat het niet nog meer stress hoeft te verwerken.
Houd een buiten-konijn de eerste nacht(en) even binnen of in een tuinhuis, om het risico op onderkoeling te voorkomen.
Let goed op of het konijn dezelfde dag (‹12 uren na operatie) weer gaat eten, drinken en poepen. Wanneer dit niet zo is, start dan diezelfde dag met dwangvoeren en neem contact op met de dierenarts voor medicatie die de darmwerking stimuleren.
Controleer dagelijks de wond, neem contact op met de dierenarts bij hevige zwelling, roodheid en/of vieze uitvloeiing.
Houd gecastreerde rammelaars nog minimaal 4-6 weken apart van voedsters, er kan nog sperma in de zaadleider zitten wat leidt tot een vruchtbare zaadlozing.

Beschrijving castratie

Er wordt een klein sneetje in de huid gemaakt waardoor de testikel omhuld door het testikelvlies zichtbaar wordt. Dit vlies is heel dun, waardoor soms ook direct de testikel zichtbaar wordt.

De testikel wordt voorzichtig losgemaakt van de huid en naar buiten gebracht, waarna de zaadleider en het vlies wordt afgebonden, waarna de testikel wordt verwijderd. De sneevlakte wordt gecontroleerd op bloedingen. Het stompje van de zaadleider gaat terug in het scrotum. Vervolgens wordt het scrotum dichtgenaaid. Als laatste worden er enkele hechtingen in de huid gelegd.

Beschrijving sterilisatie

De haren op de buik worden voorzichtig weggeschoren, waarna de huid wordt gewassen en ontsmet.
Er wordt een sneetje gemaakt in het midden van de buik vlak achter de navel, zodat er toegang ontstaat naar de ingewanden.
Nu de buik open is wordt de baarmoeder met eierstokken opgezocht en voorzichtig afgebonden. Na het afbinden worden ze verwijderd, waarna er wordt gecontroleerd op bloedingen.
De buikwand wordt gehecht met oplosbaar hechtdraad.
De huid wordt intradermaal gehecht.
Wanneer het konijn aan de wond gaat likken krijgt ze een rompertje aan.