Teken

Wat is een teek?
 Teken zijn spinachtige kleine beestjes die in de natuur vooral graag in bos, kreupelhout, struiken en (hoog) gras leven. De soorten die in onze streken veel voorkomen behoren voornamelijk tot de Ixodes, die in de levenscyslus drie gastheren nodig heeft om volwassen te kunnen worden. Ixodes-teken zijn gevoelig voor uitdroging en komen daarom het meest voor op plaatsen waar een wat vochtige bodem aanwezig is.

 Teken leven van het bloed van gewervelde dieren en mensen. Afhankelijk daarvan ziet een teek er ook anders uit. Zo is een niet met bloed volgezogen teek slechts een paar millimeter groot en in normale toestand plat. Als een volwassen vrouwtje zich helemaal met bloed volgezogen heeft, kan ze meer dan een centimeter groot worden en ziet ze er bijna rolrond uit. Dankzij de extreem rekbare huid van de teek kan het meer dan tien keer het eigen lichaamsgewicht aan bloed opzuigen. Vooral de vrouwtjes doen dit omdat ze eiwitten nodig hebben voor de ontwikkeling van het grote aantal eitjes. Mannetjesteken hebben veel minder voedsel nodig.

 Teken veroorzaken niet alleen tekenbeten, maar kunnen daarnaast ook ziektes over te brengen. Bij de symptomen zullen wij hier meer uitleg over geven.

Levenscyclus van de teek
Van ei tot larve
 Als de jonge teek uit het ei kruipt wordt deze larve genoemd, de teek is dan nog heel klein (1 mm) en heeft nog 6 poten in plaats van acht. De larven kruipen vervolgens op een grasspriet of plant tot enige hoogte boven de grond. Als een mogelijke gastheer, zoals een kleine zoogdier, langskomt klampen ze zich vast en zuigen zich vol waarna ze zich weer op de grond laten vallen. Teken kunnen via de benen van de gastheer omhoog klimmen, lopen meestal enige minuten rond op zoek naar een optimale plaats en nestelen zich bij voorkeur in huidplooien waar ze zich vervolgens in de huid vastbijten. Een teek in het larvestadium kan overigens nog geen ziektes overbrengen.

Van larve tot nymfe
 Op de grond vindt de vervelling plaats waardoor ze zich tot nymfe ontwikkelen. In dit stadium is de teek iets groter en heeft het twee pootjes erbij gekregen. Vervolgens zoekt de nymfe naar een nieuwe gastheer, waarna het proces zich herhaalt: de teek klampt zich vast, zuigt bloed en laat zich op de grond vallen. Van nymfe naar volwassen teek
 Op de grond vindt wederom een vervelling plaats waardoor de nymfe uiteindelijk tot een volwassen teek ontwikkelt. Nu de teek volwassen is wordt voor de derde en laatste maal een gastheer opgezocht. Deze keer wordt niet alleen bloed opgezogen maar ook naar een partner gezocht waarna de paring plaatsvindt. Het volgezogen vrouwtje laat zich vervolgens weer van de gastheer afvallen en komt op de grond terecht.

De eileg
 Het vrouwtje zet na haar laatste bloedmaaltijd een aanzienlijk percentage van haar lichaamsgewicht (50% of meer) in eieren om voor zij sterft. Ze heeft dan honderden tot enige duizenden eieren geproduceerd.

Duur levenscyclus
 Teken gaan extreem zuinig met hun energie om en kunnen daardoor meer dan een jaar zonder voedsel leven. Bovendien kan een teek enige dagen tot enkele weken op dezelfde gastheer blijven zitten. De ontwikkelingscyclus van Ixodes kan zodoende, afhankelijk van de omstandigheden, tussen de 1,5 en 7 jaar duren.

Symptomen

Tekenbeten
Bij een tekenbeet kan de teek zelf nog zichtbaar zijn, maar dit hoeft niet altijd zo te zijn. De teek kan zich namelijk van de huid los gelaten hebben en zich van het dier hebben laten vallen.

 Een tekenbeet is niet pijnlijk, maar kan eventueel wel wat jeuk geven. Daarnaast kan op de plaats waar een teek gebeten heeft ook wat roodheid of een bultje op de huid aanwezig zijn. Wanneer een dier door heel veel teken gebeten wordt kan ook bloedarmoede optreden.

 Naast een beet van een volwassen teek kunnen huisdieren ook door kleinere ontwikkelingsstadia, zoals de larve en de nymfe, gebeten worden. Deze zijn vaak moeilijk te vinden.

Door teken overdraagbare aandoeningen

a)Lyme
 De bekendste ziekte die door teken overgedragen kan worden is de ziekte van Lyme. Deze wordt veroorzaakt door de bacterie Borrelia burghdorferi. Gelukkig zijn niet alle teken besmet, slechts 10% van de teken bevat deze ziekteverwekkende kiem. De bacterie wordt via de beet van een teek op dier en mens overgedragen. Als de teek binnen 48 uur na aanhechten wordt verwijderd is de kans klein dat een geïnfecteerde teek de kiem heeft overgedragen. 

 Mogelijke acute symptomen van de ziekte van Lyme bij de hond zijn:
         - sloomheid en koorts
         - bij de hond is zeer zeldzaam een rode, zich uitbreidende plek rond de
           teek te zien

 Mogelijke late symptomen (maanden tot jaren na infectie) van de ziekte van Lyme bij de hond zijn:
         - gewrichtsklachten (stijfheid en pijnlijkheid)
         - ontstekingen van de lymfevaten en koorts
         - hartspierontstekingen
         - nierschade
         - neurolgische symptomen zoals gedragsveranderingen, agressiviteit en
           epileptische aanvallen



b)Babesiose
 Babesiose wordt veroorzaakt door de eencellige parasiet Babesia canis. Deze leeft in de rode bloedcellen van de geïnfecteerde gastheer. De teken die deze parasiet bij zich dragen konden voorheen in Nederland niet overleven, maar door de zachtere winters zijn ze tegenwoordig wel in Nederland aanwezig. Vanaf het moment dat een teek begint met bloedzuigen duurt het ongeveer 3 dagen voordat de ziektekiemen worden overgedragen op de hond. De ziektekiemen dringen door in de rode bloedcellen en gaan zich daar vermenigvuldigen. Dit zorgt ervoor dat de rode bloedcellen openbarsten. Het duurt 10-20 dagen voor de eerste symptomen optreden. 

 Mogelijke acute symptomen van de ziekte van Lyme bij de hond zijn:
         - koorts
         - een slechte eetlust en braken
         - bleke slijmvliezen, maar soms zijn ze ook geel van kleur
         - een sterk rood verkleurde urine
         - als de ziekte langer duurt kan een dier in shock raken

 Babesiose is niet bij voorbaat dodelijk. Als een hond de ziekte overleeft blijven er helaas vaak chronische klachten voor de rest van zijn/haar leven bestaan.

 Deze chronische klachten kunnen zijn:
         - een verhoogde hartslag
         - opgezette lymfeklieren en een vergrote milt
         - onderhuidse bloedingen
         - bloedarmoede en geelzucht
         - zweren in de mondholte en/of ademhalingsproblemen (ook hoesten)
         - helaas overlijden door deze klachten later alsnog veel honden



c)Ehrlichiose
 Ehrlichiose is een ziekte die wordt veroorzaakt door parasieten die in bepaalde witte bloedcellen van de gastheer leven.

 De eerste symptomen volgen 5 tot 20 dagen na besmetting en kunnen zijn::
         - koorts, rillingen
         - gebrek aan eetlust, neerslachtigheid
         - bloedarmoede
         - gezwollen lymfeklieren
         - pijnlijke spieren en gewrichten, ernstige rug- of nekpijn
         - bloed in de urine, bloedingen (bijvoorbeeld in de neus)
         - oogproblemen (afscheiding, infecties)
         - neurologische afwijkingen zoals toevallen of moeilijk lopen
         - problemen met de ademhaling of met het hart

 Ehrlichiose heeft, wanneer de hond niet behandeld wordt, vaak een dodelijke afloop of krijgt een chronisch verloop. Ook na een behandeling blijft de ziekte soms chronisch aanwezig. Er ontstaat dan een zeker evenwicht tussen de ziekteverwekker en het immuunsysteem van de hond. De hond is niet echt ziek, maar ook niet fit. De symptomen kunnen terugkomen als de hond stress heeft of een periode van verminderde weerstand door ziekte of medicijngebruik doormaakt.

Preventie
De teek leeft graag in struiken, bomen en gras en is in België in de warmere maanden van het jaar, vanaf het voorjaar tot in het najaar, actief. In warmere landen kan de teek het hele jaar door actief zijn, dus als u met uw huisdier naar het buitenland op vakantie gaat dient u hiermee het beste rekening te houden.

 Met het verschuiven van het klimaat komt de teek in onze land steeds meer voor en uit onderzoek blijkt dat deze teken ook steeds vaker besmet zijn met Lyme, Babesia of Ehrlichia. Voor een dergelijke infectie hoeven we dus niet meer naar het buitenland. Om door teken overgedragen ziektes bij onze huisdieren te voorkomen is het dus van belang om aandacht aan de preventie van teken te besteden.

 Bij de tekenpreventie dient rekening gehouden met het individuele infectierisico, waardoor afhankelijk van de levenswijze van uw huisdier een passende preventieve strategie bestaat.


Minimaal infectierisico
 Voor honden en katten die beperkt of niet buiten komen is sprake van een minimaal infectierisico voor teken. Preventie bestaat in dit geval uit regelmatige visuele controle. Als er teken worden gevonden wordt er therapeutisch behandeld. In de illustratie hieronder kunt u zien welke plaatsen u goed op teken moet controleren.
Plaatsen op het lichaam van een hond waar de teek zich graag nestelt
(foto)

Gemiddeld infectierisico
 Van een gemiddeld infectierisico is sprake wanneer dieren regelmatig buiten komen. In deze situatie wordt een regelmatige preventieve behandeling tegen teken aangeraden voor een constante bescherming. In gebieden in Europa met duidelijk koude winters vindt deze preventieve behandeling alleen tijdens het tekenseizoen plaats. In warmere gebieden of plaatsen waar teken kunnen overleven, en vooral indien in deze gebieden door teken overdraagbare ziektes veel voorkomen, zijn preventieve behandelingen het hele jaar nodig. Dit laatste wordt overigens ook aangeraden voor asiels en kennels in België

 Hoog infectierisico
 Van situaties met een hoog risico is sprake wanneer uw huisdier in gebieden met veel teken komt. Het uitlaten van de hond in bos- en grasrijke omgevingen tijdens het tekenseizoen is een voorbeeld daarvan. Een mogelijkheid om de kans op een tekenbeet te verkleinen bestaat uiteraard uit het vermijden of beperken van toegang tot deze gebieden met een hoge tekendichtheid. Wilt u tijdens het tekenseizoen met uw hond toch graag naar deze gebieden, dan is het echt aan te raden om uw hond preventief tegen teken te behandelen en goed op tekenbeten te controleren.

 Wanneer met een product preventief tegen teken behandeld wordt dient tegen het einde van de beschermingsperiode vaker gecontroleerd te worden om eventueel aanwezige zichtbare teken te verwijderen en een eerdere herhalingsbehandeling te overwegen. De werkingsduur kan verschillen tussen tekensoorten, vandaar dat deze visuele controle zo belangrijk is bij het controleren of de behandeling nog effectief is.
Vermits er geregeld nieuwe producten op de markt komen laat je je best adviseren door de dierenarts.


Katten en teken
 Bij buitenkatten is de preventie van teken moeilijk. Pipetjes die in de nek gedruppeld kunnen worden geven geen 100% bescherming en zijn hoogstens 2 weken effectief tegen teken. Katten lijken gelukkig minder door teken overgedragen aandoeningen getroffen te worden dan honden. Maar om het zekere voor het onzeker te nemen kunt u het beste in de tekenperiode de vacht van uw buitenkat geregeld op teken controleren en bij infectie behandelen. Sinds kort is er overigens een tekenband voor katten op de markt gekomen  die zowel tegen teken- als vlooieninfecties 7 tot 8 maanden bescherming biedt. Dit maakt een langdurige tekenpreventie sinds kort bij de kat wel mogelijk.

Behandeling
Het verwijderen van een teek
           - doe bij voorkeur eerst plastic wegwerphandschoenen aan
           - verwijder de teek met een goede tekenpincet en goede techniek (zonder de teek te pletten en liefst zonder  te draaien)
           - deponeer de teek in het toilet of in de vuilnisbak omdat hierdoor herbesmetting door dezelfde teek onmogelijk is.
           - ontsmet het wondje met een alcoholoplossing
           - was daarna uw handen met een antibacteriële zeep (indien u geen handschoenen aan had)

Behandel met een tekendodend middel
 Niet alle teken, vooral de kleine larven, nymfen en de nog niet-volgezogen volwassen teken, worden even gemakkelijk in de vacht van het dier waargenomen. Daarom is het aan te raden om na het verwijderen van de teek bij de hond of kat (zie hierboven bij katten en teken° een tekendodend middel toe te dienen.
 Vermits er geregeld nieuwe producten op de markt komen laat je je best adviseren door de dierenarts.